پرده گوش، یا به طور علمی، پرده صماخ، یک غشای نازک و شفاف است که گوش خارجی را از گوش میانی جدا می کند. این عضو کوچک اما حیاتی نقش مهمی در شنوایی ما ایفا می کند، ارتعاشات صوتی را به گوش میانی منتقل می کند و در آنجا به سیگنال های عصبی تبدیل می شوند که مغز ما آنها را به عنوان صدا تفسیر می کند. در این مقاله به بررسی علائم، علل، تشخیص و روشهای درمان پارگی پرده گوش میپردازیم.
پارگی پرده گوش چیست؟
پارگی پرده گوش یا پرفوراسیون تمپان (Tympanic Membrane Perforation) به ایجاد یک سوراخ یا شکاف در پرده نازک گوش (پرده صماخ) اشاره دارد. این پرده نقش مهمی در شنوایی دارد و با انتقال ارتعاشات صوتی به گوش میانی، باعث شنیدن صداهای داخل گوش میشود. پارگی پرده گوش میتواند عواقب ناخوشایندی مانند کاهش شنوایی، عفونت گوش و درد داشته باشد.
پرده گوش شما از بافت همبند تشکیل شده است. سه لایه وجود دارد:
- یک لایه بیرونی، ساخته شده از بافت اپیتلیال. این همان نوع بافتی است که سطوح بیرونی بدن شما را می پوشاند.
- یک لایه میانی، ساخته شده از بافت فیبری انعطاف پذیر. این لایه حاوی اعصاب و رگ های خونی است.
- یک لایه داخلی، ساخته شده از مخاط. این همان نوع بافتی است که سطح اندام های خاصی مانند اندام های دستگاه گوارش شما را می پوشاند.
مطالعه بیشتر: تست شنوایی برای چه کسانی ضروری است؟
علت پارگی پرده گوش
پارگی پرده گوش یک سوراخ یا پارگی در پرده گوش است. این می تواند در اثر عوامل مختلفی از جمله موارد زیر ایجاد شود:
- عفونت گوش میانی: عفونت گوش میانی می تواند باعث تجمع مایع در پشت پرده گوش شود. این فشار می تواند باعث پارگی پرده گوش شود.
- ضربه به سر یا گوش: یک ضربه شدید به سر یا گوش می تواند باعث پارگی پرده گوش شود. این می تواند در اثر افتادن، تصادف رانندگی یا حتی سیلی به گوش رخ دهد.
- تغییرات ناگهانی فشار: تغییرات ناگهانی فشار، مانند فشار هنگام پرواز در هواپیما یا غواصی، می تواند باعث پارگی پرده گوش شود.
- اشیاء خارجی: قرار دادن اشیاء خارجی در گوش، مانند گوش پاک کن یا سنجاق سر، می تواند باعث پارگی پرده گوش شود.
- صداهای بلند: قرار گرفتن در معرض صداهای بسیار بلند، مانند انفجار یا کنسرت موسیقی با صدای بلند، می تواند باعث پارگی پرده گوش شود.
مطالعه بیشتر: بهترین برند سمعک
علائم پارگی پرده گوش
علائم پارگی پرده گوش میتوانند به صورت ناگهانی یا تدریجی ظاهر شوند و شدت آنها بسته به اندازه و محل پارگی متفاوت است. برخی از شایعترین علائم عبارتند از:
- درد گوش: اغلب این درد ناگهانی و شدید است و ممکن است با کاهش تدریجی همراه باشد.
- کاهش شنوایی: میزان کاهش شنوایی بستگی به اندازه و محل پارگی دارد.
- ترشح از گوش: این ترشح میتواند شفاف، خونی یا چرکی باشد، به ویژه اگر عفونت وجود داشته باشد.
- وزوز گوش (تینیتوس): صدای زنگ یا سوت در گوش که میتواند موقتی یا دائمی باشد.
- سرگیجه: احساس چرخش یا عدم تعادل که میتواند در برخی موارد رخ دهد.
تشخیص پارگی پرده گوش
اگر مشکوک به پارگی پرده گوش هستید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید. پزشک گوش شما را با استفاده از اتوسکوپ معاینه می کند. اتوسکوپ یک ابزار روشن با یک عدسی بزرگنمایی است که به پزشک اجازه می دهد داخل گوش شما را ببیند. اگر پرده گوش شما پاره شده باشد، پزشک ممکن است یک سوراخ یا پارگی در آن ببیند.
در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایشات دیگری را برای تأیید تشخیص یا رد سایر مشکلات گوش انجام دهد. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تست شنوایی سنجی: این آزمایش میزان شنوایی شما را اندازه گیری می کند.
تیمپانومتری: این آزمایش نحوه حرکت پرده گوش شما را در پاسخ به تغییرات فشار اندازه گیری می کند.
سی تی اسکن یا ام آر آی: این آزمایشات تصاویر دقیقی از گوش و ساختارهای اطراف آن ارائه می دهند.
جهت انجام آزمایش های شنوایی سنجی، به کلینیک سمعک اکسیر، بهترین کلینیک شنوایی سنجی در غرب تهران مراجعه کنید.
درمان پارگی پرده گوش
در اغلب موارد، پارگیهای کوچک پرده گوش به خودی خود و بدون نیاز به درمان خاصی بهبود پیدا میکنند. پزشک ممکن است برای تسکین درد و پیشگیری از عفونت، داروهای مسکن و آنتیبیوتیک تجویز کند. اما در صورتی که پارگی بزرگ باشد یا پس از چند هفته بهبود نیابد، جراحی ترمیم پرده گوش (تیمپانوپلاستی) توصیه میشود. در این جراحی، با استفاده از یک قطعه کوچک از بافت بدن خود بیمار، سوراخ پرده گوش ترمیم میشود.
| شدت آسیب | روش درمان | شرح روش | هدف درمان |
|---|---|---|---|
| پارگیهای خفیف | درمان محافظهکارانه (مشاهده و دارو) | در پارگیهای کوچک، پرده گوش معمولاً طی چند هفته خودبهخود ترمیم میشود. پزشک برای جلوگیری از عفونت، آنتیبیوتیک و مسکن تجویز میکند و توصیه میکند گوش خشک بماند. | جلوگیری از عفونت و کمک به ترمیم طبیعی پرده گوش. |
| پارگیهای متوسط | وصله پرده گوش (Patching) | در این روش سرپایی، پزشک با استفاده از مادهای مخصوص محل پارگی را میپوشاند تا بازسازی بافت سریعتر انجام شود. این روش بدون درد بوده و معمولاً در مطب انجام میشود. | تحریک بازسازی بافت پرده گوش و بازگرداندن شنوایی طبیعی. |
| پارگیهای شدید یا مزمن | جراحی تیمپانوپلاستی (Tympanoplasty) | در صورت عدم ترمیم طبیعی، جراحی تیمپانوپلاستی انجام میشود. در این روش، بافتی از بدن بیمار برای ترمیم کامل پرده گوش استفاده میشود تا عملکرد شنوایی بهصورت کامل بازگردد. | بازسازی کامل پرده گوش و بهبود دائمی شنوایی. |
| عفونت همراه با پارگی | درمان دارویی (آنتیبیوتیکها) | در صورتیکه عفونت گوش وجود داشته باشد، پزشک آنتیبیوتیک خوراکی یا قطرهای تجویز میکند تا از گسترش عفونت جلوگیری شده و روند ترمیم تسهیل گردد. | کنترل عفونت، جلوگیری از التهاب و آسیب ثانویه به گوش میانی. |
| کاهش شنوایی پس از ترمیم | توانبخشی با سمعکهای تخصصی | اگر پس از درمان یا جراحی کاهش شنوایی باقی بماند، استفاده از سمعکهای دیجیتال پیشرفته بهترین گزینه است. در کلینیک اکسیر، امکان تنظیم تخصصی و خرید اقساطی سمعک فراهم است. | بهبود وضوح صدا و بازگشت کامل توان شنوایی روزمره. |
انواع جراحیهای ترمیم پارگی گوش
درمان قطعی پارگیهای بزرگ یا مزمن پرده گوش معمولاً با جراحی انجام میشود. بسته به محل، وسعت آسیب و سلامت استخوانهای گوش میانی، نوع عمل متفاوت است. در ادامه، انواع جراحیهای ترمیم پرده گوش را معرفی میکنیم:
1. میرنگوپلاستی (Myringoplasty)
میرنگوپلاستی یکی از سادهترین روشهای جراحی برای درمان پارگیهای کوچک و سطحی پرده گوش است. در این عمل، پزشک بدون نیاز به دستکاری استخوانهای گوش میانی، از یک لایه نازک بافت بدن بیمار (معمولاً از پشت گوش) برای پوشاندن سوراخ استفاده میکند تا بافت جدید به مرور زمان رشد کرده و پرده ترمیم شود. این جراحی معمولاً سرپایی انجام میشود، بیدرد است و دوران نقاهت کوتاهی دارد، به همین دلیل برای بیماران با آسیب محدود گزینهای ایدهآل محسوب میشود.
2. تیمپانوپلاستی (Tympanoplasty)
تیمپانوپلاستی رایجترین نوع جراحی ترمیمی است که برای پارگیهای بزرگ یا مزمن پرده گوش انجام میشود. در این روش، جراح علاوه بر ترمیم پرده صماخ با استفاده از بافت پیوندی ظریف، در صورت آسیبدیدگی استخوانچههای گوش میانی نیز آنها را بازسازی میکند. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام میشود و حدود یک تا دو ساعت زمان میبرد. نتیجه تیمپانوپلاستی معمولاً ماندگار است و میتواند باعث بهبود کامل شنوایی و پیشگیری از عفونتهای مکرر گوش میانی شود.
3. اوسیکولوپلاستی (Ossiculoplasty)
در صورتی که آسیب به پرده گوش همراه با تخریب استخوانهای کوچک گوش میانی (اوسیکولها) باشد، جراحی اوسیکولوپلاستی انجام میشود. در این روش، جراح با استفاده از پروتزهای مخصوص تیتانیومی یا بافت طبیعی بیمار، زنجیره انتقال صدا را بازسازی میکند تا ارتعاشات صوتی دوباره به گوش داخلی منتقل شوند. این عمل بهویژه برای بیمارانی که پس از عفونت یا ضربه دچار افت شنوایی شدید شدهاند بسیار مؤثر است و وضوح صدا و درک گفتار را بهطور چشمگیری بهبود میدهد.
تیمپانوماستوئیدکتومی (Tympanomastoidectomy)
این نوع جراحی در موارد پیشرفتهتر انجام میشود، زمانی که پارگی گوش با عفونت مزمن یا وجود توده کلستئاتوما همراه باشد. در تیمپانوماستوئیدکتومی، علاوه بر ترمیم پرده گوش، ناحیه عفونی و حفره ماستوئید (استخوان پشت گوش) بهطور کامل پاکسازی میشود تا از گسترش التهاب جلوگیری شود. این روش معمولاً برای بیماران با عفونتهای مزمن گوش میانی یا سابقه ترشحات مکرر تجویز میشود و با هدف حفظ شنوایی و جلوگیری از عود مجدد بیماری انجام میگیرد.
پارگی پرده گوش در کودکان
پارگی پرده گوش در کودکان از جمله مشکلاتی است که اگر بهموقع تشخیص و درمان نشود، میتواند بر رشد شنوایی و گفتار آنها تأثیر ماندگار بگذارد. پرده گوش (صماخ) غشایی نازک و حساس است که صدا را به گوش میانی منتقل میکند؛ هرگونه پارگی یا سوراخ در این بخش، روند انتقال صدا را مختل کرده و باعث کاهش شنوایی موقت یا دائمی میشود.
علائم پارگی پرده گوش در کودکان
شناخت علائم به والدین کمک میکند زودتر اقدام کنند و از آسیبهای بیشتر جلوگیری شود. برخی از مهمترین نشانهها عبارتاند از:
- درد ناگهانی یا مداوم گوش که ممکن است پس از چند ساعت کاهش یابد.
- ترشح از گوش (مایع شفاف، زرد یا خونیرنگ).
- کاهش شنوایی یا بیتوجهی کودک به صداها.
- گریه یا بیقراری هنگام بلع یا فریاد.
- وزوز گوش یا احساس صدای زنگ در گوش.
- سرگیجه و بیتعادلی در مواردی که گوش داخلی نیز درگیر شده باشد.
علل شایع پارگی پرده گوش در کودکان
- عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا)
- فشار ناگهانی در گوش (مثلاً هنگام پرواز، غواصی یا حتی عطسه با بینی بسته)
- ضربه یا سقوط
- استفاده از گوشپاککن یا اجسام نوکتیز
- قرار گرفتن در معرض صدای بلند
خوشبختانه در اغلب موارد، پارگیهای کوچک خودبهخود ترمیم میشوند، اما در صورت عدم بهبود یا تکرار عفونت، ممکن است بخشی از شنوایی از دست برود. کاهش شنوایی در دوران کودکی میتواند رشد گفتار، تمرکز و مهارتهای اجتماعی کودک را مختل کند. به همین دلیل انجام غربالگری شنوایی نوزادان در روزهای نخست تولد اهمیت ویژهای دارد، زیرا بسیاری از مشکلات شنوایی پیش از بروز علائم قابل شناسایی و درمان هستند.
در صورت باقی ماندن افت شنوایی، متخصص شنواییسنجی سمعک مخصوص کودکان را تجویز میکند. این سمعکها سبک، ایمن، ضد رطوبت و قابل تنظیم هستند و به کودک کمک میکنند تا صداها را واضحتر بشنود و روند یادگیریاش حفظ شود.
پیشگیری از پارگی پرده گوش
رعایت اصول بهداشتی و ایمنی میتواند از بروز آسیب به پرده گوش و اختلالات شنوایی جلوگیری کند. مهمترین توصیههای پیشگیرانه عبارتاند از:
- در محیطهای پر سر و صدا از محافظ شنوایی استاندارد استفاده کنید.
- شدت صدای هدفون، تلویزیون و دستگاههای صوتی را در حد ایمن نگه دارید.
- از وارد کردن هرگونه جسم خارجی مانند گوشپاککن یا سنجاق به گوش خودداری کنید.
- گوشها را فقط با پارچه نرم و مرطوب در ناحیه بیرونی تمیز کنید.
- در صورت احساس درد، ترشح یا کاهش شنوایی، سریعاً به پزشک یا ادیولوژیست مراجعه کنید.
- عفونتهای گوش میانی را بهموقع و کامل درمان کنید.
- پس از استحمام یا شنا، گوشها را خشک نگه دارید و از ورود آب آلوده جلوگیری کنید.
- هنگام پرواز یا غواصی، با خمیازه کشیدن یا جویدن آدامس فشار گوش را تنظیم کنید.
- در فعالیتهایی که خطر ضربه به سر وجود دارد، از محافظ یا کلاه ایمنی استفاده کنید.
- از ضربه زدن یا اعمال فشار مستقیم بر ناحیه گوش خودداری کنید.
چگونه می توانم از پرده صماخ (پرده گوش) خود مراقبت کنم؟
برای محافظت از گوشها و پرده گوش، این نکات را رعایت کنید:
- در محیطهای پر سر و صدا از محافظ گوش استفاده کنید. مخصوصا در کنسرتها یا جاهایی که صدای بلند وجود دارد.
- صدای هدفون و هندزفری را کم کنید. گوش دادن طولانی مدت به صدای بلند میتواند به شنوایی آسیب بزند.
- صدای تلویزیون و رادیو را در حد متعادل نگه دارید.
- از گوشپاککن استفاده نکنید. این کار میتواند به پرده گوش آسیب بزند و جرم گوش را به داخل کانال گوش هل دهد.
- به طور منظم برای معاینه شنوایی به پزشک مراجعه کنید. مخصوصا اگر احساس میکنید شنواییتان کم شده است.
