شنوایی یکی از حواس کلیدی انسان است که نقش مهمی در ارتباط، یادگیری و کیفیت زندگی ایفا میکند. کوچکترین اختلال در عملکرد گوش میتواند باعث کاهش تمرکز، افت کیفیت گفتار یا حتی انزوای اجتماعی شود. یکی از بهترین روشها برای بررسی وضعیت سلامت گوش، انجام تست شنواییسنجی (Audiometry) است؛ روشی علمی، دقیق و بدون درد که توسط متخصص شنوایی انجام میشود.
تست شنواییسنجی به شما کمک میکند تا حتی کوچکترین افت شنوایی را در مراحل ابتدایی شناسایی کنید. این موضوع بهویژه در کودکان، سالمندان و افرادی که در محیطهای پر سر و صدا فعالیت دارند اهمیت ویژهای دارد. در این مقاله از کلینیک سمعک اکسیر، به زبان ساده توضیح میدهیم تست شنواییسنجی چیست، چگونه انجام میشود، چه انواعی دارد و برای چه افرادی ضروری است.
تست شنوایی چیست؟
تست شنوایی، آزمایشی ایمن و بدون درد است که توانایی گوش در شنیدن و تشخیص صداهای مختلف را ارزیابی میکند. این تست، میزان حساسیت گوش به زیر و بمی صداها و همچنین توانایی تشخیص فرکانسهای مختلف را بررسی میکند. متخصص شنواییسنجی، با استفاده از این تست، میتواند مشکلات شنوایی، اختلالات تعادلی و سایر مسائل مربوط به گوش داخلی را تشخیص دهد.در تست شنوایی، شدت صدا با واحد دسیبل اندازهگیری میشود. گوش سالم میتواند صداهای بسیار آرامی مانند زمزمه (حدود ۲۰ دسیبل) را بشنود. همچنین، تن صدا با واحد هرتز سنجیده میشود و صدای گفتار انسان معمولاً در محدوده ۵۰۰ تا ۳۰۰۰ هرتز قرار دارد. گوش انسان قادر است صداهایی با فرکانس ۲۰ تا ۲۰۰۰۰ هرتز را تشخیص دهد.
به عبارت دیگر، تست شنوایی با بررسی دقیق توانایی گوش در تشخیص شدت و تن صدا، به متخصص شنواییسنجی کمک میکند تا مشکلات شنوایی را شناسایی و درمان مناسب را ارائه دهد.
واحدهای اندازهگیری صدا
در تست شنوایی، شدت صدا با دسیبل (dB) و فرکانس صدا با هرتز (Hz) اندازهگیری میشود.
- صدای زمزمه معمولاً حدود ۲۰ دسیبل است.
- گفتوگوی معمولی در محدوده ۶۰ دسیبل قرار دارد.
- صداهای بلندتر از ۸۵ دسیبل (مانند صدای موتور یا موزیک با ولوم زیاد) در صورت قرارگیری طولانیمدت، میتوانند به سلولهای شنوایی آسیب بزنند.
محدوده طبیعی شنوایی انسان بین ۲۰ تا ۲۰,۰۰۰ هرتز است و هرگونه افت در این بازه ممکن است نشانهای از اختلال شنوایی باشد.
چرا باید تست شنوایی انجام دهیم؟
تست شنوایی تنها زمانی انجام نمیشود که فرد دچار کاهش شنوایی شده باشد؛ بلکه هدف اصلی آن، تشخیص زودهنگام اختلالات گوش قبل از پیشرفت علائم است. در بسیاری از موارد، مشکلات شنوایی بهصورت تدریجی و بدون نشانههای واضح آغاز میشوند. تشخیص در مراحل اولیه، امکان درمان یا کنترل مؤثر را فراهم میکند.
این تست بخشی از معاینات دورهای سلامت محسوب میشود و برای گروههای مختلف از جمله نوزادان، کودکان، بزرگسالان و سالمندان کاربرد دارد. انجام منظم تست شنوایی بهویژه برای افرادی که در محیطهای پر صدا کار میکنند، اهمیت حیاتی دارد؛ چرا که قرار گرفتن مداوم در معرض صداهای بلند، یکی از مهمترین علل بروز کمشنوایی دائمی است.
تست شنواییسنجی میتواند حتی کوچکترین افت شنوایی را شناسایی کند؛ چه ناشی از عوامل ارثی باشد، چه آسیب ناشی از صداهای بلند، عفونت یا افزایش سن. تشخیص بهموقع، به پزشک امکان میدهد درمانهایی مانند استفاده از سمعک مناسب، توانبخشی شنوایی یا دارودرمانی را زودتر آغاز کند.
همچنین در کودکان، انجام این تست اهمیت دوچندان دارد. شنوایی سالم برای رشد گفتار و مهارتهای ارتباطی ضروری است و کمشنوایی تشخیصدادهنشده میتواند تأثیر منفی بر یادگیری و اعتماد بهنفس بگذارد.
تست انتقال هوایی و استخوانی
در فرآیند شنواییسنجی، دو مسیر اصلی انتقال صدا بررسی میشود:
- انتقال هوایی: در این روش، صدا از طریق هدفون به گوش منتقل میشود. این مسیر عملکرد گوش خارجی و میانی را میسنجد.
- انتقال استخوانی: در این حالت، لرزشها از طریق یک ارتعاشدهنده کوچک روی استخوان پشت گوش (ماستوئید) به گوش داخلی منتقل میشوند. این روش عملکرد مستقیم حلزون گوش و عصب شنوایی را بررسی میکند.
با ترکیب نتایج این دو آزمایش، میتوان به یک ارزیابی جامع از وضعیت شنوایی فرد دست یافت.شنوایی سنجی یکی از آزمونهای مهم در معاینات دورهای طب کار است، به ویژه برای افرادی که در محیطهای پر سر و صدا کار میکنند یا در معرض خطر آسیبهای صوتی و فیزیکی به گوش هستند. این آزمون به تشخیص زودهنگام کاهش شنوایی و انتخاب درمان مناسب، مانند تجویز سمعک، کمک میکند.
مراحل تست شنوایی (فرآیند گامبهگام)
تست شنوایی در کلینیکهای تخصصی، فرایندی چندمرحلهای اما ساده است که با هدف بررسی کامل عملکرد گوش انجام میشود. هر مرحله با دقت بالا طراحی شده تا کوچکترین اختلالات در سیستم شنوایی شناسایی شوند.
1. گفتوگوی مقدماتی و بررسی سابقه پزشکی
در آغاز، کارشناس شنوایی از بیمار درباره علائم احتمالی مانند وزوز گوش، احساس گرفتگی، عفونتهای مکرر یا قرار گرفتن در معرض صداهای بلند سؤال میکند. این مرحله اهمیت زیادی دارد، زیرا سوابق دارویی، بیماریهای زمینهای یا حتی شغل فرد میتواند بر نتایج تست اثر بگذارد. برای مثال، کارگران کارگاههای صنعتی یا موسیقیدانها بیشتر در معرض کمشنوایی ناشی از صدا هستند.
2. معاینه فیزیکی گوش با اتوسکوپ
در این مرحله، داخل مجرای گوش با وسیلهای به نام اتوسکوپ (Otoscope) بررسی میشود. پزشک با نوردهی دقیق، وضعیت پرده گوش را از نظر التهاب، پارگی پرده گوش یا وجود جرم ارزیابی میکند. اگر گوش دچار انسداد یا عفونت فعال باشد، ابتدا باید درمان شود تا نتیجه آزمایش دقیقتر باشد.
3. تست شنواییسنجی (ادیومتری) در اتاقک آکوستیک
پس از معاینه، بیمار وارد اتاقکی کاملاً ساکت و عایق صدا میشود. هدفون مخصوص روی گوشها قرار میگیرد و صداهایی با فرکانسهای مختلف پخش میشوند — از صداهای بسیار زیر گرفته تا بمترین تونها. بیمار هر بار که صدایی میشنود، با فشار دادن دکمه یا بالا بردن دست، واکنش خود را اعلام میکند.
این مرحله، مهمترین بخش تست است و نتایج آن در قالب نموداری به نام ادیوگرام (Audiogram) ثبت میشود. ادیوگرام نشان میدهد در چه محدودهای از فرکانسها، فرد دچار افت شنوایی است و شدت آن چقدر است.
4. تیمپانومتری (بررسی عملکرد گوش میانی)
در برخی موارد، تست تکمیلی دیگری به نام تیمپانومتری (Tympanometry) انجام میشود تا وضعیت گوش میانی بررسی گردد. در این روش، دستگاهی با ایجاد تغییرات جزئی در فشار هوا، واکنش پرده گوش را میسنجد. این آزمایش برای تشخیص مشکلاتی مانند تجمع مایع، عفونت یا اختلال حرکتی استخوانچههای گوش کاربرد دارد.
5. تفسیر نتایج و ارائه توصیههای تخصصی
پس از پایان آزمایشها، کارشناس شنوایی یا پزشک متخصص نتایج را تفسیر میکند. بسته به نوع و شدت کمشنوایی، ممکن است اقدامات درمانی متفاوتی پیشنهاد شود؛ از درمان دارویی گرفته تا تجویز سمعک یا برنامه توانبخشی شنوایی.
در کلینیکهایی مانند سمعک اکسیر، نتایج تست همراه با مشاوره کامل ارائه میشود تا بیمار درک روشنی از وضعیت شنوایی خود داشته باشد و تصمیم آگاهانهتری بگیرد.
نکات مهم قبل از تست شنوایی
- از تمیز بودن گوشها اطمینان حاصل کنید تا جرم گوش در نتیجه تست اختلال ایجاد نکند.
- فهرست داروهای مصرفی خود را به پزشک اعلام کنید، زیرا برخی داروها بر شنوایی تأثیر دارند.
- از مصرف داروهای اتوتوکسیک (در صورت توصیه پزشک) پیش از تست خودداری کنید.
- حداقل ۱۲ ساعت پیش از آزمایش در معرض صداهای بلند قرار نگیرید.
- قبل از مراجعه، استراحت کافی داشته باشید تا تمرکز شما هنگام تست بیشتر باشد.
- از استفاده از هدفون یا هندزفری با صدای زیاد در روز تست پرهیز کنید.
نکات مهم بعد از تست شنوایی
- نتایج تست را حتماً با پزشک یا شنواییسنج مرور کنید.
- در صورت تشخیص افت شنوایی، درمان یا تجویز سمعک را به تعویق نیندازید.
- نتایج را برای بررسیهای بعدی نزد خود نگه دارید.
- حتی در صورت طبیعی بودن نتیجه، سالانه یا هر دو سال یکبار تست شنوایی را تکرار کنید.
- در صورت تغییر در شنوایی یا بروز وزوز گوش، فوراً به کلینیک مراجعه کنید.
اگر در تست شنوایی، کاهش شنوایی تشخیص داده شود، بهتر است برای خرید سمعک متناسب با نوع کمشنوایی به مراکز تخصصی مراجعه کنید. انتخاب درست سمعک تأثیر مستقیمی بر وضوح گفتار و کیفیت زندگی دارد.
انواع تستهای شنواییسنجی
تستهای شنواییسنجی بسته به سن، شرایط بیمار و هدف تشخیص، روشهای مختلفی دارند. برخی برای نوزادان طراحی شدهاند و برخی دیگر برای بزرگسالان یا موارد خاص کمشنوایی استفاده میشوند. آشنایی با این تستها کمک میکند بدانید پزشک بر اساس چه معیارهایی نوع آزمایش را انتخاب میکند.
1. تست ABR (پاسخ ساقه مغز شنوایی):
این تست ایمن و بدون درد، واکنش عصب شنوایی و مغز به صداها را بررسی میکند. با استفاده از این اطلاعات، متخصصان میتوانند مشکلات شنوایی را تشخیص دهند. این تست معمولاً برای نوزادان و کودکانی که در تستهای اولیه شنوایی رد شدهاند یا برای نوزادانی که سنشان برای انجام تستهای معمول کم است، استفاده میشود.
در تست ABR، متخصص شنواییسنجی ایرفونهای کوچکی را روی گوشهای نوزاد قرار میدهد و الکترودهای نرمی را روی پیشانی او میگذارد. صداهای آرام و کلیکهای کوتاه از طریق ایرفونها پخش میشوند و الکترودها واکنش عصب شنوایی و مغز به این صداها را ثبت میکنند. این تست حدود یک تا دو ساعت طول میکشد و نتایج کامل آن چند هفته بعد توسط پزشک ارائه میشود. ABR کاملاً ایمن است و هیچ گونه درد، آسیب یا عوارض جانبی برای نوزاد ندارد.
2. تست OAE (گسیلهای صوتی گوش):
هدف اصلی این تست بررسی عملکرد حلزون گوش است. در این تست، یک دستگاه مخصوص روی گوش نوزاد قرار میگیرد و صداهای بسیار ضعیفی که توسط گوش داخلی تولید میشوند را ضبط و بررسی میکند. نتایج این تست نشان میدهد که آیا گوش نوزاد به درستی کار میکند یا خیر. OAE نیازی به دریافت پاسخ از بیمار ندارد و حتی اگر نوزاد خواب باشد، قابل انجام است.
این تست برای افرادی که قادر به واکنش نشان دادن به صداها در تستهای دیگر نیستند، مانند افراد دارای معلولیت، بسیار مناسب است. اساس این تست بر این است که یک حلزون سالم نه تنها صداها را دریافت میکند، بلکه صداهای بسیار ضعیفی نیز تولید میکند. دستگاه ادیومتری این صداها را ضبط کرده و بر اساس آنها، مشکلات شنوایی را تشخیص میدهد.
3. تست CAEP (پتانسیل برانگیخته شنوایی کورتیکال)
این تست یکی از جدیدترین و پیشرفتهترین روشهای تشخیص مشکلات شنوایی است. در حالی که اکثر تستهای شنوایی قدمتی بین 50 تا 100 سال دارند، CAEP تنها حدود 20 سال است که مورد استفاده قرار میگیرد. این تست به بررسی عملکرد بخش شنوایی مغز در پردازش اطلاعات صوتی میپردازد. یکی از مزایای مهم این تست این است که میتوان آن را در حالی که نوزاد سمعک دارد انجام داد. در CAEP، سه سنسور با استفاده از چسب جراحی یا ژل و چسب به پوست سر نوزاد متصل میشوند. این سنسورها باعث ناراحتی نوزاد نمیشوند و تنها ممکن است کمی قرمزی روی پوست سر ایجاد کنند که پس از 24 ساعت از بین میرود.
این تست هیچ خطری ندارد و اگر نوزاد بسیار کوچک باشد، بسیار شبیه به تست ABR است. انجام این تست حدود 1.5 تا 2 ساعت طول میکشد و تنها نیاز است تا سنسورها روی سر نوزاد ثابت شوند. سپس جریان الکتریکی به سنسورها وارد میشود و پاسخهای بخش مرکزی مغز ثبت میشوند. نتایج تست بلافاصله قابل ارائه هستند، اما ممکن است برای تفسیر دقیقتر نیاز به مقایسه با نتایج دیگر باشد.
تست غربالگری شنوایی نوزادان
تست غربالگری شنوایی نوزادان یکی از مهمترین و حیاتیترین مراحل در ارزیابی سلامت نوزاد پس از تولد است. شنوایی سالم نقش تعیینکنندهای در رشد گفتار، زبان، یادگیری و حتی رشد اجتماعی و عاطفی کودک دارد. به همین دلیل، سازمان جهانی بهداشت (WHO) توصیه میکند تمام نوزادان، بدون استثنا، پیش از پایان ماه اول زندگی خود تحت غربالگری شنوایی قرار گیرند.
هدف اصلی این تست، تشخیص زودهنگام کمشنوایی مادرزادی یا اکتسابی است؛ چرا که در صورت تأخیر در تشخیص، ممکن است مسیر رشد زبانی و گفتاری کودک برای همیشه تحت تأثیر قرار گیرد. مطالعات نشان دادهاند کودکانی که تا قبل از ششماهگی تشخیص داده شده و مداخله درمانی دریافت میکنند، در رشد گفتار و یادگیری تفاوت چشمگیری با سایر کودکان ندارند.
چه افرادی باید تست شنوایی انجام دهند؟
برخلاف تصور بسیاری از افراد، تست شنوایی فقط مخصوص کسانی نیست که احساس کمشنوایی دارند. این آزمایش برای تمام سنین و گروهها، از نوزاد تا سالمند، اهمیت دارد. برخی از افراد به دلایل شغلی، محیطی یا پزشکی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اختلالات شنوایی هستند و باید بهطور منظم وضعیت شنوایی خود را بررسی کنند.
۱. نوزادان و کودکان
شنوایی سالم پایهگذار رشد گفتار و یادگیری است. به همین دلیل، انجام تست شنوایی در بدو تولد و سپس در دوران پیشدبستانی و ابتدایی توصیه میشود. کمشنوایی تشخیصدادهنشده در کودکان میتواند باعث تأخیر گفتاری، افت تحصیلی و حتی انزوا شود. انجام تستهایی مانند OAE و ABR در همان سالهای اولیه زندگی میتواند از بروز این مشکلات پیشگیری کند.
۲. نوجوانان و بزرگسالان جوان
افرادی که در معرض صداهای بلند قرار دارند، مانند موسیقیدانها، کارگران کارگاههای صنعتی یا رانندگان ماشینهای سنگین، باید هر سال یکبار تست شنوایی انجام دهند. صداهای بالاتر از ۸۵ دسیبل میتوانند بهتدریج باعث آسیب دائمی به سلولهای مویی گوش داخلی شوند.
۳. سالمندان و افراد بالای ۴۰ سال
با افزایش سن، سلولهای حسی گوش داخلی بهتدریج تحلیل میروند و پدیدهای به نام پیرگوشی (Presbycusis) رخ میدهد. انجام تست شنوایی هر ۱ تا ۲ سال یکبار برای این گروه سنی ضروری است تا در صورت وجود افت شنوایی، درمان یا استفاده از سمعک مناسب در زمان مناسب آغاز شود.
۴. افرادی با علائم هشداردهنده
اگر فردی دچار یکی از علائم زیر باشد، باید فوراً به کلینیک شنواییسنجی مراجعه کند:
- احساس گرفتگی یا پری در گوش
- شنیدن صدای زنگ یا سوت کشیدن گوش (وزوز گوش)
- دشواری در درک گفتار در محیطهای شلوغ
- افزایش غیرعادی صدای تلویزیون یا موبایل
- سابقه عفونتهای مکرر گوش
تشخیص زودهنگام این نشانهها میتواند از آسیب دائمی جلوگیری کند و درمان را بسیار سادهتر نماید.
۵. بیماران با سابقه بیماریهای گوش یا مصرف داروهای اتوتوکسیک
داروهایی مانند برخی آنتیبیوتیکها (جنتامایسین، وانکومایسین) یا داروهای ضدسرطان میتوانند به گوش داخلی آسیب برسانند. در این بیماران، تست شنوایی باید در طول دوره درمان و پس از آن تکرار شود تا هرگونه آسیب احتمالی بهموقع شناسایی شود.
انجام منظم تست شنوایی نهتنها به تشخیص کمشنوایی کمک میکند، بلکه راهی مطمئن برای حفظ سلامت گوش و پیشگیری از بروز مشکلات پیچیدهتر در آینده است.
بهترین شنوایی سنجی در غرب تهران
کاهش شنوایی یکی از مشکلات شایعی است که ممکن است به دلایل مختلفی مانند بالا رفتن سن در افراد ایجاد شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای بررسی دقیقتر وضعیت شنوایی شما، انجام آزمایش شنوایی را تجویز کند. آزمایشهای شنوایی ابزارهایی هستند که پزشکان برای ارزیابی سلامت و عملکرد گوشهای شما استفاده میکنند.مراکز و کلینیکهای شنواییسنجی از نظر نوع و کیفیت خدمات ارائه شده، تنوع زیادی دارند. یکی از مراکز شنواییسنجی معتبر در غرب تهران، سمعک اکسیر است که با ارائه خدمات تخصصی و با کیفیت در زمینه شنواییسنجی، به شما در انتخاب بهترین راهکار برای بهبود شنواییتان کمک میکند.
جمعبندی
تست شنواییسنجی روشی ساده، دقیق و بدون درد برای بررسی سلامت گوش است. این تست با شناسایی زودهنگام کمشنوایی، از پیشرفت مشکلات شنوایی جلوگیری میکند. انجام دورهای آن برای کودکان، سالمندان و افراد در معرض صداهای بلند ضروری است.
کلینیک سمعک اکسیر با بهرهگیری از تجهیزات پیشرفته و کارشناسان مجرب، خدمات تخصصی شنواییسنجی را با بالاترین دقت ارائه میدهد تا بیماران بتوانند از شنوایی سالم و ارتباطی مؤثر با اطراف خود لذت ببرند.
