کیپ شدن گوش یا گرفتگی گوش زمانی اتفاق میافتد که لوله استاش، که کانالی باریک بین حلق و گوش میانی است، مسدود شده یا به درستی عمل نکند. وظیفه اصلی لوله استاش، تنظیم و متعادل کردن فشار در گوش میانی است.وقتی که لوله استاش مسدود میشود، احساس پری و فشار در گوش ایجاد میشود. همچنین ممکن است با کاهش شنوایی و درد در گوش مواجه شوید. این علائم احتقان گوش ممکن است ناشی از مشکلات دیگری در گوش میانی یا کانال گوش باشد که پرده گوش را تحت تأثیر قرار میدهند.
هر عاملی که بر سینوسها تأثیر بگذارد، میتواند باعث گرفتگی گوش شود. این عوامل شامل سرماخوردگیهای معمولی، آلرژیها، عفونتهای سینوسی و حتی سفرهای هوایی و تغییرات ارتفاع هستند. این موارد میتوانند عملکرد لوله استاش را مختل کرده و علائم احتقان گوش را ایجاد کنند.به طور خلاصه، گرفتگی گوش میتواند ناشی از انسداد یا اختلال در عملکرد لوله استاش باشد. این انسداد میتواند به دلیل عوامل مختلفی مانند سرماخوردگی، آلرژی، عفونت سینوسی و تغییرات فشار هوا رخ دهد. در نتیجه، احساس پری و فشار در گوش، کاهش شنوایی و درد گوش ایجاد میشود.
دلایل گرفتگی یا کیپ شدن گوش
گرفتگی گوش میتواند دلایل بسیار متنوعی داشته باشد، از عوامل ساده و موقتی گرفته تا بیماریهای جدی گوش میانی. شناخت علت، مهمترین گام در انتخاب درمان درست است. در ادامه، شایعترین دلایل کیپ شدن گوش را بررسی میکنیم:
۱. تجمع جرم یا موم گوش (Earwax)
بدن بهطور طبیعی جرم گوش تولید میکند تا از مجرا در برابر گردوغبار، باکتری و آب محافظت کند. اما زمانی که این موم بیش از حد تولید یا در گوش فشرده شود، میتواند مجرا را مسدود کرده و باعث احساس گرفتگی و کاهش شنوایی موقت شود. استفاده نادرست از گوشپاککن یکی از دلایل اصلی این نوع انسداد است.
۲. تغییرات فشار هوا (Barotrauma)
تغییر ناگهانی فشار در هنگام پرواز، غواصی یا رانندگی در ارتفاعات میتواند باعث اختلاف فشار بین گوش میانی و محیط بیرون شود. این تغییر فشار معمولاً با احساس پرشدگی یا حتی درد در گوش همراه است. بلعیدن، خمیازه کشیدن یا استفاده از اسپریهای مخصوص بینی میتواند به تعادل فشار کمک کند.
۳. عفونت گوش میانی یا خارجی
یکی از علل شایع کیپ شدن گوش، عفونتهای باکتریایی یا ویروسی است. این عفونتها معمولاً پس از سرماخوردگی یا آلرژی بروز میکنند و باعث التهاب، تورم و تجمع مایع در گوش میانی میشوند. اگر همراه با درد، تب یا ترشح گوش باشد، نیاز به درمان فوری دارد.
۴. آلرژی، سرماخوردگی و سینوزیت
زمانی که مجاری تنفسی فوقانی در اثر آلرژی یا سینوزیت ملتهب میشوند، مسیر لوله استاش (که گوش میانی را به گلو متصل میکند) بسته میشود. نتیجه این وضعیت، احساس پری و گرفتگی در گوش است که ممکن است چند روز باقی بماند.
برای آشنایی بیشتر درباره ارتباط سرماخوردگی و کم شنوایی این مقاله را بخوانید.
۵. وجود جسم خارجی یا آب در گوش
گاهی پس از شنا یا استحمام، مقداری آب در گوش باقی میماند و بهسختی خارج میشود. این وضعیت باعث احساس کیپ شدن گوش و صدای مبهم در هنگام صحبت میشود. همچنین در کودکان، ورود اجسام کوچک مانند تکههای اسباببازی نیز میتواند عامل انسداد باشد.
علائم گرفتگی یا کیپ شدن گوش
احساس گرفتگی گوش همیشه با درد همراه نیست، اما معمولاً نشانههای مشخصی دارد که میتوان با دقت به آنها پی برد. شناخت این علائم به شما کمک میکند تا بدانید چه زمانی باید اقدام به درمان یا مراجعه به پزشک کنید.
شایعترین علائم گرفتگی گوش عبارتند از:
- احساس پری یا فشار در گوش
- کاهش موقت شنوایی یا شنیدن صدای مبهم
- صدای زنگ یا وزوز گوش
- خارش یا درد خفیف در داخل گوش
- شنیدن صدای اکو هنگام صحبت کردن
- ترشح مایع یا احساس رطوبت در گوش
- سرگیجه خفیف یا احساس تعادل ناپایدار
در مواردی که گرفتگی گوش ناشی از عفونت یا التهاب باشد، ممکن است علائمی مانند تب، درد شدید یا خروج ترشح چرکی نیز مشاهده شود. بیتوجهی به این نشانهها میتواند باعث گسترش عفونت و آسیب به پرده گوش شود.
تشخیص گرفتگی گوش و نقش تست شنواییسنجی
تشخیص دقیق علت گرفتگی گوش، مهمترین مرحله برای انتخاب روش درمانی مناسب است. از آنجا که این مشکل میتواند دلایل گوناگونی از موم گوش تا عفونت یا اختلال عملکرد گوش میانی داشته باشد، تشخیص تنها با مشاهده ظاهری ممکن نیست و نیاز به بررسی تخصصی دارد.
معاینه اولیه توسط پزشک متخصص
در اولین مرحله، پزشک گوش و حلق و بینی با استفاده از اتوسکوپ (Otoscope) داخل مجرای گوش را بررسی میکند. در این معاینه، وضعیت پرده گوش، میزان التهاب، وجود جرم یا ترشح، و حتی پارگی پرده گوش مشخص میشود. اگر گوش دچار انسداد یا التهاب فعال باشد، ابتدا باید درمان شود تا سایر بررسیها دقیقتر انجام گیرد.
بررسی شنوایی با تست شنواییسنجی (Audiometry)
در مواردی که بیمار از کاهش شنوایی یا صدای مبهم شکایت دارد، انجام تست شنواییسنجی ضروری است. این آزمایش با استفاده از دستگاه ادیومتر انجام میشود و توانایی گوش در شنیدن صداهای مختلف را میسنجد. نتایج در قالب نموداری به نام ادیوگرام (Audiogram) نمایش داده میشود که به پزشک کمک میکند شدت و نوع افت شنوایی را تشخیص دهد.
گاهی گرفتگی گوش میتواند نشانهای از کمشنوایی انتقالی یا حتی مشکلات گوش داخلی باشد. به همین دلیل، تست شنوایی نهتنها برای تشخیص علت، بلکه برای ارزیابی سلامت کلی سیستم شنوایی اهمیت دارد.
درمان کیپ شدن گوش
برای درمان گرفتگی و انسداد گوش، روشهای درمانی متعددی وجود دارد که با توجه به شرایط شما، پزشک ممکن است یکی یا ترکیبی از آنها را تجویز کند:
- داروهای ضدالتهاب: داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن و یا استامینوفن میتوانند به کاهش درد، التهاب و تورم در ناحیه گوش و لوله استاش کمک کنند.
- قطرههای گوش: قطرههای گوش حاوی ترکیبات ضدالتهاب، آنتیبیوتیک یا ضد قارچ میتوانند به کاهش التهاب، عفونت و تسکین علائم گرفتگی گوش کمک کنند. نوع قطره با توجه به علت گرفتگی گوش توسط پزشک تجویز میشود.
- اسپریهای بینی: در مواردی که گرفتگی گوش ناشی از احتقان و التهاب سینوسها باشد، استفاده از اسپریهای بینی میتواند به کاهش التهاب، باز شدن مجاری بینی و در نتیجه کاهش فشار در سینوسها و گوش میانی کمک کند. این امر میتواند به بهبود عملکرد لوله استاش و رفع گرفتگی گوش کمک کند.
- مانورهای باز کردن لوله استاش: مانورهایی مانند مانور والسالوا (Valsalva maneuver) یا مانور توین بی (Toynbee maneuver) میتوانند به باز شدن لوله استاش و رفع گرفتگی گوش کمک کنند. این مانورها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شوند.
درمان خانگی کیپ شدن گوش
در بسیاری از موارد، گرفتگی یا کیپ شدن گوش موقتی است و با چند روش خانگی ساده میتوان آن را برطرف کرد. این روشها مخصوص زمانی هستند که گرفتگی ناشی از تغییر فشار، آب، یا گرفتگی جزئی لوله استاش باشد و درد یا ترشح وجود نداشته باشد.
درمان خانگی کیپ شدن گوش با خشک کردن
اگر پس از حمام یا شنا گوش شما کیپ شده است، احتمالاً کمی آب در مجرا باقی مانده. در این حالت میتوانید:
- سرتان را به سمت گوش کیپ شده خم کنید و بهآرامی تکان دهید.
- از سشوار با دمای ملایم و فاصله ۳۰ سانتیمتری استفاده کنید تا رطوبت تبخیر شود.
- هرگز از گوشپاککن یا وسایل تیز برای خارج کردن آب استفاده نکنید.
درمان خانگی کیپ شدن گوش با خنثی کردن کمبود فشار هوا
در سفرهای هوایی یا صعود به ارتفاعات، فشار هوای محیط تغییر میکند و لوله استاش بسته میشود. برای خنثی کردن فشار میتوانید:
- عمل بلع یا خمیازه کشیدن را چند بار تکرار کنید.
- با دهان بسته و بینی گرفته، بهآرامی هوای درون دهان را به سمت بینی فشار دهید (روش والسالوا).
- در پرواز، مکیدن آبنبات یا نوشیدن مایعات کمک زیادی میکند.
درمان خانگی کیپ شدن گوش با خمیازه کشیدن
خمیازه یکی از سادهترین و مؤثرترین راهها برای باز کردن مجرای استاش است. هنگام خمیازه، ماهیچههای اطراف گلو و گوش باز میشوند و هوای تازه وارد گوش میگردد. این روش بهویژه در زمان تغییر فشار هوا بسیار مؤثر است.
درمان خانگی کیپ شدن گوش با کمپرس گرم
اگر علت گرفتگی گوش التهاب یا احتقان ناشی از سرماخوردگی باشد، گذاشتن کمپرس گرم روی گوش به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه میتواند به کاهش التهاب و باز شدن مجرا کمک کند. حوله گرم را نزدیک گوش (نه خیلی داغ) قرار دهید و چند بار در روز تکرار کنید.
درمان خانگی کیپ شدن گوش با گرفتن گوشها
در این روش، کف دستها را روی گوشها بگذارید و بهآرامی چند بار بهصورت متناوب فشار دهید و رها کنید. این حرکت ساده میتواند به تعادل فشار در گوش کمک کند و گرفتگی را برطرف سازد.
درمان خانگی کیپ شدن گوشها با آدامس جویدن
جویدن آدامس باعث حرکت فک و باز شدن مجرای گوش میشود. به همین دلیل، یکی از بهترین روشها برای جلوگیری از گرفتگی گوش در هنگام پرواز یا رانندگی در ارتفاعات است.
درمان خانگی کیپ شدن گوشها با جوش شیرین
در برخی موارد که گرفتگی به دلیل جرم گوش است، میتوان از محلول رقیق جوش شیرین (با نظر پزشک) استفاده کرد. چند قطره از محلول رقیقشده در گوش ریخته میشود تا جرم نرم و بهآرامی خارج شود.
توجه! این روش فقط زمانی مجاز است که پرده گوش سالم باشد و هیچگونه درد یا عفونتی وجود نداشته باشد.
گرفتگی گوش بعد از بیدار شدن از خواب
در طول خواب، بدن در حالت افقی قرار دارد و ممکن است مایع گوش میانی یا سینوسها بهطور طبیعی تخلیه نشود. این تجمع موقت باعث احساس پری یا فشار در گوش پس از بیدار شدن میشود. تغییر سریع وضعیت بدن از حالت خوابیده به ایستاده نیز میتواند باعث بسته شدن موقت لوله استاش شود؛ مجرایی که وظیفهی تنظیم فشار بین گوش میانی و گلو را بر عهده دارد.
راهکارهای مؤثر برای رفع گرفتگی گوش پس از خواب:
- انجام چند خمیازه عمیق یا عمل بلع برای باز شدن لوله استاش
- نوشیدن یک لیوان آب ولرم یا چای گیاهی برای کاهش احتقان
- حرکت دادن آرام سر به طرفین برای تخلیه طبیعی مایعات
- استفاده از کمپرس گرم روی ناحیه گوش در صورت احساس فشار
- پرهیز از تمیز کردن گوش با گوشپاککن در همان لحظه
اگر این حالت بیش از چند دقیقه طول کشید یا با علائمی مانند سرگیجه، وزوز یا کاهش شنوایی همراه بود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. این نشانهها میتواند بیانگر مشکلاتی مانند آلرژی، سینوزیت یا التهاب گوش میانی باشد.
روشهای ایمن درمان جرم گوش
جرم گوش زمانی که بیش از حد تجمع پیدا کند یا در عمق مجرا فشرده شود، میتواند باعث انسداد، کاهش شنوایی و احساس پری در گوش شود. با این حال، درمان آن باید با احتیاط انجام گیرد، زیرا گوش عضو حساسی است و هرگونه دستکاری غیرحرفهای میتواند به پرده گوش آسیب بزند.
در ادامه، چند روش علمی و ایمن برای درمان گرفتگی ناشی از جرم گوش معرفی میشود:
۱. استفاده از قطره نرمکننده جرم گوش
قطرههایی مانند گلیسیرین، پراکسید هیدروژن ۳٪ یا روغنهای معدنی میتوانند جرم گوش را نرم کرده و خروج طبیعی آن را تسهیل کنند. کافی است روزی دو بار، ۲ تا ۳ قطره در گوش بریزید و پس از چند دقیقه سر را به سمت مقابل خم کنید تا مایع خارج شود.
⚠️ در صورت پارگی پرده گوش یا عفونت فعال، هرگز نباید از قطره استفاده کرد.
۲. شستوشوی تخصصی گوش در کلینیک
در صورتی که جرم گوش سخت یا عمیق باشد، باید به پزشک یا مرکز شنواییسنجی مراجعه کنید. در این حالت، متخصص از دستگاه ساکشن یا سرنگ شستوشو با محلول ولرم برای خارج کردن جرم استفاده میکند. این روش کاملاً بیخطر و بدون درد است، به شرطی که توسط فرد حرفهای انجام شود.
۳. پرهیز از روشهای خانگی خطرناک
بسیاری از افراد برای خارج کردن جرم از گوشپاککن، سوزن یا حتی شمع گوش استفاده میکنند. این کارها نهتنها بیاثرند، بلکه میتوانند باعث آسیب پرده گوش، عفونت یا فشردهتر شدن جرم شوند.
استفاده از شمع گوش بهویژه خطرناک است و در مطالعات پزشکی بیاثر و غیراستاندارد شناخته شده است.
در چه مواقعی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که احساس گرفتگی گوش یا پری گوش شما بیش از دو هفته ادامه پیدا کرد و یا با علائم زیر همراه بود، حتماً برای تشخیص دقیق و درمان مناسب به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید:
- تب: افزایش دمای بدن میتواند نشانهای از عفونت باشد که نیاز به بررسی و درمان دارد.
- ترشح مایعات از گوش: خروج مایعات از گوش میتواند نشانهای از عفونت گوش میانی یا پارگی پرده گوش باشد که نیاز به توجه فوری پزشکی دارد.
- کاهش شنوایی: اگر متوجه کاهش شنوایی خود شدهاید، این موضوع میتواند نشاندهندهی یک مشکل جدی در گوش باشد که نیاز به بررسی و درمان دارد.
- مشکلات تعادل: سرگیجه، عدم تعادل و احساس گیجی میتوانند نشانههایی از اختلال در گوش داخلی باشند که نیاز به بررسی و درمان دارند.
- درد شدید گوش: درد شدید و مداوم در گوش میتواند نشانهای از عفونت یا آسیب جدی در گوش باشد که نیاز به توجه فوری پزشکی دارد.
علاوه بر موارد ذکر شده، اگر در کنار گرفتگی گوش، علائم دیگری مانند وزوز گوش، احساس پری در سر، تهوع یا استفراغ را تجربه میکنید، نیز باید به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب میتواند از عوارض جدی و آسیبهای دائمی به گوش جلوگیری کند.
